ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Όπως τονίζεται στην πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα «Πόλεις του αύριο. Προκλήσεις, οράματα, τρόποι ανάπτυξης», ζούμε σε ένα αστικό κόσμο, καθώς το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού κατοικεί ήδη σε αστικά κέντρα.
Συγκεκριμένα, το 2012, οι 600 κορυφαίες οικονομικές πόλεις δημιουργούσαν το 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ κατοικούνταν από το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στην Ευρώπη, το 67% του ΑΕΠ παράγεται στις μητροπολιτικές περιοχές, ενώ περίπου το 70% του πληθυσμού της ΕΕ (περίπου 350 εκατομμύρια άνθρωποι) ζει σε αστικές περιοχές άνω των 5000 κατοίκων, και υπάρχει μια αυξανόμενη τάση.
Επικεντρώνοντας στην οικονομική ανάπτυξη, τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι πλέον η βαρύτητα θα πρέπει ίσως να μετατοπιστεί από το επίπεδο της χώρας στο επίπεδο της πόλης και κατ’ επέκταση στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι πόλεις και οι ΟΤΑ, πλέον, σήμερα αποτελούν τις γεννήτριες του πλούτου, της καινοτομίας, της δημιουργικότητας, της συνδεσιμότητας, της παραγωγικότητας και της απασχόλησης, και έτσι είναι συχνά οι «μηχανές των εθνικών οικονομιών τους».
Η ανάπτυξη, λοιπόν, των πόλεων, μπορούμε να πούμε ότι, θα καθορίσει το μέλλον της εδαφικής, κοινωνικο-οικονομικής και χωρικής ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο, στην Ευρώπη και ως εκ τούτου και στην χώρα μας.
Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Σήμερα, η αυξανόμενη οικονομική πίεση είναι πραγματικότητα για πολλές πόλεις, και κατ’ επέκταση για τους Δήμους και τις Περιφέρειες. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι ΟΤΑ να αντιμετωπίζουν σημαντικές πιέσεις και προκλήσεις, όπως – για να αναφέρουμε μερικές – μια οικονομική στασιμότητα, τις αυξανόμενες εισοδηματικές ανισότητες, την κοινωνική πόλωση και διαχωρισμό, τις έντονες δημογραφικές αλλαγές, μια αυξανόμενη πολιτισμική ποικιλομορφία του πληθυσμού τους, την άναρχη δόμηση και διάφορες περιβαλλοντικές απειλές για τα αστικά τους οικοσυστήματα.
Ταυτόχρονα όμως, ενώ η πίεση που προκαλείται από την οικονομική κρίση είναι ένα σημαντικά επιβαρυντικό φαινόμενο, η παροχή των υπηρεσιών, από πλευράς ΟΤΑ, γίνεται όλο και πιο πιεστική και απαραίτητη, ιδιαίτερα έχοντας μια μακροπρόθεσμη προοπτική με βάση τη δημογραφική αλλαγή της γήρανσης του πληθυσμού. Κατά συνέπεια, ένας τρόπος για να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες πολλών Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, είναι να αυξηθεί η αποδοτικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Μια αύξηση την οποία, πολλές Τοπικές Αυτοδιοικήσεις της χώρας μας έχουν βάλει σαν βασικό στόχο τους τα τελευταία χρόνια.
Στο πλαίσιο αυτό αλλά και για να ανταποκριθούν στο ευρωπαϊκό όραμα της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς τοπικής αστικής ανάπτυξης, σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», οι πόλεις θα πρέπει να θέσουν ως στόχους για τους πολίτες τους:
- Την υψηλή ποιότητα ζωής και την ευημερία,
- Την κοινωνική συνοχή,
- Την κοινωνική δικαιοσύνη και
- Την βιώσιμη ανάπτυξη.
Ας μην ξεχνάμε ότι η ελκυστικότητα των πόλεων καθορίζεται από την ποιότητα της ζωής τους για τους πολίτες, από την ανταγωνιστικότητα για τις επιχειρήσεις, αλλά και από το όραμα, τις δυνατότητες και το ταλέντο των ανθρώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ως εκ τούτου, η πρόκληση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι η ανάπτυξη ελκυστικών πόλεων και η, όσο το δυνατόν περισσότερο, μετατροπή των προαναφερθέντων πιέσεων, προκλήσεων και τοπικών ιδιαιτεροτήτων σε δυναμικά περιουσιακά στοιχεία και παράγοντες ανάπτυξης της καινοτομίας και της δημιουργικότητας.
Στις μέρες μας, επομένως, είναι υψίστης σημασίας οι ΟΤΑ να αναπτύξουν μια βιώσιμη προσέγγιση προς την ανάπτυξη της Τοπικής Δημόσιας Διοίκησης, με επίκεντρο τις ανάγκες των πολιτών και των κοινωνιών τους. Άλλωστε, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι, η ανάπτυξη και η ευημερία των πόλεων εξαρτάται σημαντικά από τον τρόπο που οι πόλεις διαχειρίζονται τις εξελισσόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν κάθε φορά. Αυτό απαιτεί μακροπρόθεσμα οράματα και στρατηγικές, αλλά και διαμόρφωση συγκεκριμένων πολιτικών βασισμένων σε αξιόπιστες πληροφορίες και αναλύσεις.
Η ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Στο πλαίσιο αυτό, η αριστεία στην Τοπική Δημόσια Διοίκηση μπορεί γενικά να περιγραφεί ως:
- Η προώθηση της καινοτομίας,
- Η βελτίωση της χάραξης πολιτικής,
- Η εφαρμογή και η παροχή δημόσιων υπηρεσιών με αυξημένη αποδοτικότητα προς όφελος των πολιτών.
Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα με:
- Τη βελτίωση των μεθόδων για την εκτέλεση των βασικών λειτουργιών της δημόσιας διοίκησης.
- Την εφαρμογή μιας προσέγγισης που θα είναι ευέλικτη και θα έχει τη δυνατότητα προσαρμογής και παραμετροποίησης των βασικών επιχειρησιακών διαδικασιών της Τοπικής Δημόσιας Διοίκησης, προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των ποικίλων περιστάσεων και αναγκών των πολιτών τους.
- Τις νέες καινοτομικές χρήσεις των οργανωτικών δυνατοτήτων των Τοπικών Δημόσιων Διοικήσεων, με την εισαγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών.
Με άλλα λόγια η Τοπική Δημόσια Διοίκηση και η πρακτική, καθημερινή διακυβέρνηση και διαχείριση των τοπικών θεμάτων θα πρέπει να βασίζεται σε ένα αναλυτικό μοντέλο που θα λαμβάνει υπόψη τα στοιχεία της έννοιας της δημιουργικής ηγεσίας, η οποία αναφέρεται στην ανάπτυξη και τη διατήρηση της θεσμικής ικανότητας, δηλαδή του συνδυασμού των γνώσεων και των πρακτικών που οδηγούν στην ικανότητα κινητοποίησης των διαθέσιμων μέσων και πόρων για τη διαχείριση των στρατηγικών αλλαγών του κάθε ΟΤΑ.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κάθε κυβερνητική διοικητική δομή (είτε Κυβέρνηση, είτε Περιφέρεια, είτε Δήμος) ψάχνει για μια φόρμουλα διακυβέρνησης που να δημιουργεί έξυπνη ανάπτυξη, απασχόληση προστιθέμενης αξίας και αειφόρο ανάπτυξη.
Ο ρόλος των ΟΤΑ και της Τοπικής Δημόσιας Διοίκησης, στο πλαίσιο αυτού του γενικού στόχου, αλλά και ως καταλύτης για την ευημερία, την ανταγωνιστικότητα και την αριστεία των τοπικών κοινωνιών δεν πρέπει να υποτιμάται. Ένας ρόλος που μπορεί να εξειδικευτεί στην τριπλή λειτουργία των ΟΤΑ ως επενδυτών, αγοραστών και εργοδοτών.
Οι ΟΤΑ κάθε χώρας, στα πλαίσια της ΕΕ, δεν είναι υπερβολή να αναφέρουμε ότι αποτελούν, στο σύνολό τους, μια από τις μεγαλύτερες «ενιαίες» βιομηχανίες της Ευρώπης, αλλά και της κάθε χώρας ξεχωριστά. Κι αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό εάν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι ένα σημαντικό μέρος του κάθε εθνικού εργατικού δυναμικού απασχολείται στους ΟΤΑ, ότι η οικονομική σημασία (έσοδα και έξοδα) των ΟΤΑ αποτελούν σημαντικό ποσοστό του ΑΕΠ και ότι στα πλαίσια λειτουργίας τους επενδύουν σημαντικά σε υποδομές, σε ετήσια βάση, οι οποίες ωφελούν την τοπική κοινωνία, οικονομία και ανταγωνιστικότητα.
Επιπλέον, η Τοπική Δημόσια Διοίκηση θέτει το πλαίσιο και το περιθώριο ελιγμών για τους πολίτες και τις εταιρείες τους, παίζοντας το ρόλο της δομής που χαράζει πολιτική και του ρυθμιστή, και, επιπλέον, είναι ένας βασικός πάροχος υπηρεσιών για την κοινωνία, ειδικά σε τοπικό επίπεδο το οποίο είναι το πιο άμεσο επίπεδο για αλληλεπίδραση με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτόν τον τεράστιο ρόλο, είναι εύλογο να πούμε ότι η εύρυθμη λειτουργία της Τοπικής Δημόσιας Διοίκησης είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την τοπική ευημερία και ανάπτυξη, και όχι μόνο. Αντίστοιχα, η «εξαιρετική και άριστη» Τοπική Δημόσια Διακυβέρνηση και Διαχείριση είναι «οι» καθοριστικοί παράγοντες σε κάθε σενάριο ανάπτυξης.
Εν κατακλείδι, υπάρχουν διάφοροι τρόποι να προωθηθεί και να επιτευχθεί η αποδοτικότερη λειτουργία των Τοπικών Κυβερνήσεων. Όλοι αυτοί συνδυάζουν τα ίδια βήματα:
- Ισχυρές στρατηγικές και μακροπρόθεσμα οράματα,
- Εξαιρετικά και καινοτόμα συστήματα ηγεσίας,
- Στέρεη αλλά ευέλικτη διοικητική αρχιτεκτονική που αντικατοπτρίζει τις τοπικές πολιτικές προτεραιότητες,
- Ευφυή συστήματα ΤΠΕ,
- Καλό έλεγχο της αποδοτικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, σε συνδυασμό με τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση.
Αυτό το ευρύ φάσμα ιδεών, θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τους τοπικούς φορείς χάραξης πολιτικής και διαχείρισης.
Είναι, λοιπόν, έτοιμοι να αναλάβουν την πρόκληση, στα πλαίσια του πολιτικού και οργανωτικού τους πλαισίου και ιδιαίτερα στην περίοδο που διανύουμε;
Βιβλιογραφία
Council of Europe (2011). Local Government in Critical Times: Policies for Crisis, Recovery, and a Sustainable Future. Strasbourg.
European Commission (2011). Cities of tomorrow. Challenges, visions, ways forward. Directorate General for Regional Policy. Brussels.
McKinsey Global Institute (2011). Urban World: Mapping the economic power of cities. Executive Summary.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Ευρώπη 2020». Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Βρυξέλλες. COM(2010) (3.3.2010).