Μέτρο 19: Στρατηγικές Τοπικής Ανάπτυξης με την Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων (Community Led Local Development, CLLD). Συνοπτική Περιγραφή των Υπομέτρων.
Πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων για διαβούλευση το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020. Στη διαβούλευση αυτή παρουσιάζονται:
α) η εθνική στρατηγική Αγροτικής Ανάπτυξης,
β) η ανάλυση των πλεονεκτημάτων, των αδυναμιών, των ευκαιριών και των απειλών (SWOT) και ο προσδιορισμός των αναγκών της εθνικής Αγροτικής Ανάπτυξης και
γ) τα μέτρα/δράσεις που θα περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.
Αναφορικά με τα υπό διαβούλευση μέτρα/δράσεις του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, ας δούμε κάποια σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που αφορούν στοχευμένα στο Μέτρο 19 με τίτλο «Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων» (CLLD) (μετεξέλιξη της δράσης LEADER).
Περιγραφή των υπομέτρων του Μέτρου 19
Η Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων (CLLD, Μέτρο 19), βασισμένη στην προσέγγιση LEADER, είναι μια μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης τοπικών ολοκληρωμένων αναπτυξιακών στρατηγικών, με τη συμμετοχή των εταίρων σε τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών οικονομικών και κοινωνικών φορέων, προκειμένου να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές. Το Μέτρο 19 περιλαμβάνει 4 υπομέτρα όπως αναφέρονται παρακάτω:
- Υπομέτρο 19.1: Στήριξη για την προετοιμασία στρατηγικής της τοπικής ανάπτυξης.
- Υπομέτρο 19.2: Στήριξη για την υλοποίηση δράσεων της τοπικής στρατηγική ανάπτυξης.
- Υπομέτρο 19.3: Στήριξη για την προπαρασκευή και την υλοποίηση της συνεργασίας (διακρατική και διατοπική).
- Υπομέτρο 19.4: Στήριξη για τις λειτουργικές δαπάνες και την εμψύχωση.
Υπομέτρο 19.1 Στήριξη για την προετοιμασία στρατηγικής της τοπικής ανάπτυξης
Το παρόν υπομέτρο αφορά στην προπαρασκευή των τοπικών στρατηγικών και την ενδυνάμωση των τοπικών φορέων προκειμένου να καταρτίσουν τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές. Ειδικότερα, αφορά στον «από κάτω προς τα επάνω» σχεδιασμό για την υλοποίηση των τοπικών στρατηγικών, συμπεριλαμβανομένων της κινητοποίησης–δικτύωσης–συμμετοχής των τοπικών φορέων. Σκοπός είναι η προετοιμασία και κατάρτιση υψηλής ποιότητας τοπικών στρατηγικών, με στοχευμένες δράσεις για τις οποίες θα τεκμηριώνεται η αναγκαιότητά τους και η προστιθέμενη αξία τους, τηρώντας παράλληλα τις «προδιαγραφές» της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών ως προς την εκπόνησή της.
Δικαιούχοι για την προπαρασκευαστική περίοδο είναι οι υφιστάμενες ή νέες Ομάδες Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ).
Επιλέξιμες είναι οι δαπάνες άυλου χαρακτήρα όπως:
- κατάρτιση για τοπικούς φορείς (μέλη ή διοίκηση δημοσίων ή ιδιωτικών συλλογικών φορέων που εκπροσωπούν τις τοπικές κοινωνίες),
- δραστηριότητες που συνδέονται με την εκπόνηση της τοπικής στρατηγικής όπως η διαβούλευση με τους τοπικούς δρώντες, συμπεριλαμβανομένων μελετών της οικείας περιοχής, σχετικών συμβουλευτικών υπηρεσιών, διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέλη,
- δραστηριότητες σχετικά με τη λειτουργία και τη διοίκηση της ΟΤΔ που υποβάλλει αίτηση για προπαρασκευαστική υποστήριξη με σκοπό την προετοιμασία της τοπικής στρατηγικής (π.χ. ομάδα έργου, εμπλεκόμενα στελέχη),
- υποστήριξη για μικρά πιλοτικά έργα (άυλες ενέργειες όπως μελέτες και υποστήριξη εφαρμογής) που δρουν συνδυαστικά ή / και προσθετικά με το σχεδιαζόμενο τοπικό πρόγραμμα.
Μέσω όλων των εφαρμοζόμενων δράσεων για την υποστήριξη του τοπικού σχεδιασμού, έμφαση θα δοθεί στην απόκτηση εργαλείων, τεχνογνωσίας και ικανοτήτων τόσο «οριζοντίων» (π.χ. εμψύχωση) όσο και «τομεακών» (όπως περιεχόμενο τοπικών στρατηγικών π.χ. κοινωνική διάσταση, καινοτομία, δικτύωση, περιβάλλον).
Χρονικά η επιλεξιμότητα των δράσεων ξεκινά από την ημερομηνία έκδοσης της σχετικής προκήρυξης έως και την ημερομηνία υποβολής του σχεδίου του τοπικού προγράμματος από την Ομάδα Τοπικής Δράσης, και το αργότερο μέχρι 31-12-2017, ημερομηνία κατά την οποία θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία.
Το ποσοστό ενίσχυσης καθορίζεται σε 100%. Το σχετικό ποσό θα καλύπτει δαπάνες ανά εταιρικό σχήμα για το σύνολο των δράσεων, χωρίς να αποκλείεται η χρήση τυποποιημένων ειδών κόστους για ορισμένες κατηγορίες δραστηριοτήτων και δαπανών, το ανώτερο μέχρι του ποσού των 200.000€ και δεν θα καλύπτει δαπάνες που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το ΠΑΑ της περιόδου 2007-2013.
Υπομέτρο 19.2 Στήριξη για την υλοποίηση δράσεων υπό την τοπική στρατηγική ανάπτυξης
Δράση 19.2.1: Παρεμβάσεις δημόσιου χαρακτήρα για τον τοπικό πληθυσμό
Στην παρούσα δράση εντάσσονται έργα υποδομών αλλά και «άυλου» χαρακτήρα, με σκοπό την τοπική ανάπτυξη των περιοχών εφαρμογής του Μέτρου 19. Στο πλαίσιο της δράσης μπορούν να ενταχθούν ενδεικτικά τα παρακάτω έργα:
- Βελτίωση (συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής αναβάθμισης), αποκατάσταση και επέκταση δημόσιων κτηρίων με σκοπό την αξιοποίηση τους προς όφελος των πολιτών.
- Διατήρηση, αποκατάσταση και αναβάθμιση πολιτιστικών χαρακτηριστικών της υπαίθρου.
- Λοιπά έργα υποδομών για την εξυπηρέτηση του τοπικού πληθυσμού.
- Ανάπτυξη βασικών υπηρεσιών για τον τοπικό πληθυσμό.
- Έργα δημιουργίας, ανάπτυξης ή βελτίωσης υποδομών και υπηρεσιών αναψυχής, πολιτισμού για την αύξηση της ελκυστικότητας της περιοχής.
- Ενέργειες προβολής που συνδέονται με τον πολιτισμό ή / και το φυσικό περιβάλλον.
- Διατήρηση, αποκατάσταση και αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιβαλλοντικά περιοχών ή περιοχών με ιδιαίτερη φυσική αξία, καθώς και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού.
Δικαιούχοι είναι ΟΤΑ Α΄ βαθμού και φορείς τους, ιδιωτικοί φορείς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με καταστατικό σκοπό την υλοποίηση αντίστοιχων έργων δημόσιου χαρακτήρα, για έργα που θα αφορούν υπο-ενότητες τους (δημοτικά διαμερίσματα, κοινότητες) εντός αγροτικών περιοχών όπως ορίζονται στο ΠΑΑ, καθώς και φυσικά ή νομικά πρόσωπα των οποίων η επιλεξιμότητα θα εξειδικευτεί στις προσκλήσεις των αντίστοιχων μέτρων.
Ενδεικτικά οι επιλέξιμες δαπάνες είναι οι ακόλουθες:
- κατασκευές – διαμορφώσεις κτηρίων & χώρων & εγκαταστάσεων, αγορά μηχανολογικού & λοιπού εξοπλισμού,
- σχετικές μελέτες, έντυπα, πληροφοριακό υλικό (έντυπο ή ηλεκτρονικό), διαφημιστικές ενέργειες.
Δεν αποτελούν επιλέξιμες δαπάνες η αγορά μεταφορικών μέσων, οι λειτουργικές δαπάνες των υποδομών, η χρηματοδοτική μίσθωση εξοπλισμού/παγίων εκτός αν µε την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου η κυριότητα τους περιέλθει στην κυριότητα του φορέα της επένδυσης, ο Φ.Π.Α. εκτός της περίπτωσης που δεν είναι ανακτήσιμος δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας.
Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενισχυόμενων παρεμβάσεων μπορεί να ανέλθει μέχρι 500.000 €. Για τα έργα τα οποία αφορούν άυλες ενέργειες ο συνολικός προϋπολογισμός δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 50.000 €. Οι παρεμβάσεις δεν αφορούν κρατική ενίσχυση και το ποσοστό επιχορήγησης ανέρχεται στο 100% του συνολικού προϋπολογισμού.
Δράση 19.2.2: Επενδύσεις ιδιωτικού χαρακτήρα
Στην παρούσα δράση εντάσσονται επενδύσεις του δευτερογενή και τριτογενή τομέα της οικονομίας με σκοπό τη στήριξη της τοπικής οικονομίας και της επιχειρηματικότητας. Στο πλαίσιο της δράσης μπορούν να ενταχθούν ενδεικτικά τα παρακάτω έργα:
- Ενθάρρυνση τουριστικών δραστηριοτήτων.
- Στήριξη της δημιουργίας, εκσυγχρονισμού και επέκτασης ΜΜΕ
- Διαφοροποίηση προς μη γεωργικές δραστηριότητες.
- Αύξηση της προστιθέμενης αξίας των γεωργικών και δασοκομικών προϊόντων.
- Ενέργειες συνεργασίας και δικτύωσης.
- Ενίσχυση καινοτόμων ενεργειών ή / και επιχειρήσεων
Δικαιούχοι είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα των οποίων η επιλεξιμότητα θα εξειδικευτεί στις προσκλήσεις των αντίστοιχων μέτρων.
Ενδεικτικά οι επιλέξιμες δαπάνες είναι οι ακόλουθες:
- κατασκευές – διαμορφώσεις κτηρίων & χώρων & εγκαταστάσεων, αγορά μηχανολογικού & λοιπού εξοπλισμού,
- σχετικές μελέτες, έντυπα, πληροφοριακό υλικό (έντυπο ή ηλεκτρονικό), διαφημιστικές ενέργειες
Δεν αποτελούν επιλέξιμες δαπάνες η αγορά μεταφορικών μέσων, οι λειτουργικές δαπάνες των υποδομών, η χρηματοδοτική μίσθωση εξοπλισμού/παγίων εκτός αν µε την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου η κυριότητα τους περιέλθει στην κυριότητα του φορέα της επένδυσης, ο Φ.Π.Α. εκτός της περίπτωσης που δεν είναι ανακτήσιμος δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας.
Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενισχυόμενων παρεμβάσεων μπορεί να ανέλθει μέχρι 600.000 € για έργα υποδομής και 100.000 € για άυλα έργα. Ειδικότερα, για επενδύσεις μεταποίησης, εμπορίας και / ή ανάπτυξης γεωργικών προϊόντων συνολικός προϋπολογισμός μπορεί να ανέλθει μέχρι 300.000 €.
Υπομέτρο 19.3 Στήριξη για την προπαρασκευή και την υλοποίηση της συνεργασίας (διακρατική και διατοπική)
Στο υπο-μέτρο περιλαμβάνονται οι απαιτούμενες ενέργειες και διαδικασίες που στοχεύουν στην ενίσχυση της συνεργασίας και δικτύωσης μεταξύ περιοχών προκειμένου να αναπτυχθούν νέοι τρόποι και διαδικασίες για την αντιμετώπιση προβλημάτων των επιλεγμένων αγροτικών περιοχών. Οι διατοπικές / διακρατικές συνεργασίες θα στοχεύουν στην ενίσχυση της καινοτομίας και των καινοτόμων παρεμβάσεων για την ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στην εισαγωγή πρακτικών για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, στην ενίσχυση δράσεων για την αντιμετώπιση της φτώχιας, των κοινωνικών ανισοτήτων και της κοινωνικής απομόνωσης, καθώς και στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας και θα πρέπει να συνάδουν με τις τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές των περιοχών παρέμβασης των εταίρων.
Δικαιούχοι μπορούν να είναι οι ΟΤΔ που υλοποιούν τις στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων. Στα σχέδια συνεργασίας, απαιτείται ο ορισμός ενός εκ των εταίρων ως συντονιστή. Το ρόλο του συντονιστή μπορεί να τον αναλάβει μόνο ΟΤΔ, η οποία υλοποιεί στρατηγική τοπικής ανάπτυξης στο πλαίσιο του παρόντος μέτρου. Επίσης στα σχέδια συνεργασίας μπορούν να μετέχουν, ως μέλη και χωρίς συντονιστικό ρόλο, φορείς που εξυπηρετούν συμφέροντα του Δημοσίου ή συλλογικά συμφέροντα του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή παρέμβασης των τοπικών προγραμμάτων, και από το καταστατικό τους προκύπτει η δυνατότητα υλοποίησης των προτεινόμενων ενεργειών.
Επιλέξιμες θεωρούνται οι ενέργειες και οι αντίστοιχες δαπάνες που αφορούν την προετοιμασία του σχεδίου, καθώς και την υλοποίηση των δράσεων που περιγράφονται στο σχέδιο.
Ένταση ενίσχυσης καθορίζεται σε 100% για την προπαρασκευαστική φάση και μέχρι 90% για την φάση υλοποίησης του σχεδίου συνεργασίας. Ο προϋπολογισμός της προπαρασκευαστικής φάσης δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 50.000 €.
Υπομέτρο 19.4 Στήριξη για τις λειτουργικές δαπάνες και την εμψύχωση
Στο παρόν υπο-μέτρο περιλαμβάνονται οι απαιτούμενες ενέργειες και διαδικασίες που στοχεύουν στη στήριξη των Ομάδων Τοπικής Δράσης, οι οποίες επιλέγονται για την υλοποίηση προγράμματος τοπικής αναπτυξιακής στρατηγικής σε αγροτικές περιοχές με ολοκληρωμένο και πολυτομεακό χαρακτήρα.
Όλες οι εφαρμοζόμενες δράσεις πρέπει να συνεισφέρουν στην απόκτηση εργαλείων, τεχνογνωσίας, προσωπικού και ικανοτήτων ώστε να επιτελούνται αποτελεσματικά και επιτυχώς οι «οριζόντιες λειτουργίες» και «τα βασικά καθήκοντα» από τις ΟΤΔ. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί ως προς:
- Την υποστήριξη και εμψύχωση των εν δυνάμει δικαιούχων δράσεων των τοπικών προγραμμάτων.
- Την υποστήριξη των δικαιούχων δράσεων των τοπικών προγραμμάτων.
- Τον έλεγχο, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της εφαρμογής των δράσεων και των προγραμμάτων.
Η αποτελεσματική και υψηλής ποιότητας λειτουργία των ΟΤΔ έχει διττή στόχευση: α) βελτίωση της πρόσβασης των τοπικών κοινωνιών, φορέων και επιχειρηματιών σε πληροφόρηση και β) συνεπής εφαρμογή της τοπικής στρατηγικής ή/και έγκαιρη αναπροσαρμογή της σύμφωνα με τις εξελίξεις των τοπικών συνθηκών.
Δικαιούχοι είναι οι ΟΤΔ που υλοποιούν τις στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων.
Οι επιλέξιμες δαπάνες του υπομέτρου είναι οι δαπάνες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο υλοποίησης του τοπικού προγράμματος και σχετίζονται με τα ακόλουθα:
- τη στελέχωση, τις μετακινήσεις, τα λειτουργικά έξοδα που συνδέονται με τη διαχείριση της υλοποίησης της στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης,
- τον εξοπλισμό και την μηχανοργάνωση των ΟΤΔ,
- την εκπόνηση μελετών και εν γένει παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών ή άλλης εξωτερικής εμπειρογνωμοσύνης σχετικών με το τοπικό πρόγραμμα,
- τις ενέργειες πληροφόρησης για την περιοχή παρέμβασης και την τοπική αναπτυξιακή στρατηγική, τις ενέργειες εμψύχωσης, τη διοργάνωση εκδηλώσεων προβολής του τοπικού προγράμματος,
- τις ενέργειες επιμόρφωσης των στελεχών των ΟΤΔ αλλά και των εκπροσώπων των φορέων που συνδέονται άμεσα με την υλοποίηση του προγράμματος.
Το ποσοστό ενίσχυσης είναι 100% των επιλέξιμων δαπανών. Η υποστήριξη στο πλαίσιο του παρόντος υπο-μέτρου δεν μπορεί να υπερβεί το 25% της συνολικής δημόσιας δαπάνης που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων. Το 5% του συνολικού προϋπολογισμού του υπο-μέτρου θα πρέπει να αφορά δραστηριότητες εμψύχωσης του τοπικού πληθυσμού.