Δρ. Κων/νος Ν. Μπαγινέτας (Γεωπόνος – Αγροτικός Γεωγράφος)
Στις 18 Νοεμβρίου 1992, εκδόθηκε ΜΙΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ από την Ένωση Ενδιαφερόμενων Επιστημόνων (WORLDS’ SCIENTISTS WARNING TO HUMANITY, Union of Concerned Scientists, www.ucsusa.org). Αυτή η προειδοποίηση υπογράφηκε από πάνω από 1.500 μέλη εθνικών, περιφερειακών και διεθνών ακαδημιών επιστήμης. Εξήντα εννέα έθνη από όλα τα μέρη της γης αντιπροσωπεύονται, συμπεριλαμβανομένου κάθε ενός από τα δώδεκα πιο πυκνοκατοικημένα έθνη και τις δεκαεννέα μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις. Υπογράφηκε επίσης από 99 νικητές του βραβείου Νόμπελ (Union of Concerned Scientists, 1992)!
Στον απόηχο της Διάσκεψης Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στην Κοπεγχάγη (7-19 Δεκεμβρίου 2009), ίσως θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε τα σημεία στα οποία έχουν συμφωνήσει εδώ και σχεδόν 20 χρόνια οι επιστήμονες, αλλά όχι όμως ακόμη οι πολιτικοί και τα συμφέροντα που τους καθοδηγούν!
Εισαγωγή
Τα ανθρώπινα όντα και ο φυσικός κόσμος είναι σε μια πορεία σύγκρουσης. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες επιβάλλουν την σκληρή και συχνά αμετάκλητη ζημία στο περιβάλλον και στους κρίσιμους φυσικούς πόρους. Εάν μείνουν ανεξέλεγκτες, πολλές από τις τρέχουσες πρακτικές μας, βάζουν σε σοβαρό κίνδυνο το μέλλον που επιθυμούμε για την ανθρώπινη κοινωνία και τα φυτικά και ζωικά βασίλεια και μπορούν έτσι να αλλάξουν τον ζωντανό κόσμο φτάνοντάς τον σε σημείο να μην μπορεί να υποστηρίξει τη ζωή με τον τρόπο που ξέρουμε. Χρειάζονται επείγουσες θεμελιώδεις αλλαγές προκειμένου να αποφύγουμε τη σύγκρουση που η παρούσα πορεία μας, ως ανθρώπινο είδος, θα επιφέρει με το φυσικό περιβάλλον.
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΚΡΙΣΙΜΗ ΠΙΕΣΗ
Η ατμόσφαιρα
Η μείωση του όζοντος στην στρατόσφαιρα μας απειλεί με την ενισχυμένη υπεριώδη ακτινοβολία που θα φτάνει στην επιφάνεια της γης, η οποία μπορεί να είναι καταστρεπτική ή θανατηφόρα σε πολλές μορφές ζωής. Η ατμοσφαιρική ρύπανση κοντά στην επιφάνεια της γης και η όξινη βροχή προκαλούν ήδη τραυματισμούς σε ανθρώπους, δάση και καλλιέργειες.
Υδάτινοι πόροι
Η απερίσκεπτη εκμετάλλευση των εξαντλήσιμων επίγειων παροχών νερού διακινδυνεύει τη παραγωγή προϊόντων και άλλα ουσιαστικά ανθρώπινα συστήματα. Βαριές απαιτήσεις στα παγκόσμια υδατικά αποθέματα έχουν οδηγήσει σε σοβαρές ελλείψεις σε περίπου 80 χώρες, που περιέχουν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η ρύπανση των ποταμών, των λιμνών και του επίγειου νερού περιορίζει περαιτέρω τον εφοδιασμό με νερό των κοινωνιών.
Ωκεανοί
Η καταστρεπτική πίεση στους ωκεανούς είναι μεγάλη, ιδιαίτερα στις παράκτιες περιοχές που παράγουν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής ψαριών. Η συνολική θαλάσσια σοδειά είναι τώρα ίση ή πάνω από την κατ’ εκτίμηση μέγιστη βιώσιμη παραγωγή. Μερικές αλιευτικές περιοχές έχουν παρουσιάσει ήδη τα πρώτα σημάδια κατάρρευσης. Οι ποταμοί που φέρνουν βαριά φορτία διαβρωμένου εδάφους στις θάλασσες φέρνουν επίσης βιομηχανικά, δημοτικά, γεωργικά και ζωικά απόβλητα, μερικά από τα οποία μπορεί και τοξικά.
Έδαφος
Η απώλεια εδαφολογικής παραγωγικότητας, που οδηγεί στην εκτενή εγκατάλειψη γεωργικών εδαφών, είναι ένα διαδεδομένο υποπροϊόν των τρεχουσών πρακτικών στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Από το 1945 το 11% της επιφάνειας της γης με βλάστηση έχει υποβαθμιστεί – μια περιοχή μεγαλύτερη από την Ινδία και την Κίνα μαζί – και η κατά κεφαλήν παραγωγή προϊόντων σε πολλά μέρη του κόσμου μειώνεται.
Δάση
Τα τροπικά και μεσογειακά δάση καταστρέφονται γρήγορα. Με τους τρέχοντες ρυθμούς, μερικοί κρίσιμοι δασικοί τύποι θα έχουν εξαφανιστεί σε μερικά έτη και το μεγαλύτερο μέρος του τροπικού δάσους θα έχει εξαφανιστεί πριν από το τέλος του επόμενου αιώνα. Μαζί με αυτά θα εξαφανιστούν μεγάλοι αριθμοί φυτικών και ζωικών ειδών.
Ζωντανά είδη
Η αμετάκλητη απώλεια ειδών, που το 2100 μπορεί να φθάσει στο ένα τρίτο όλων των ειδών που τώρα ζουν, είναι ιδιαίτερα σοβαρή. Χάνουμε τη δυνατότητα που προσφέρουν για την παροχή ιατρικών και άλλων οφελών και τη συμβολή που η γενετική ποικιλομορφία των μορφών ζωής προσδίδει στην ευρωστία των παγκόσμιων βιολογικών συστημάτων και στην καταπληκτική ομορφιά της ίδιας της γης.
Ένα μεγάλο μέρος αυτής της ζημίας είναι αμετάκλητο σε μια κλίμακα αιώνων ή και μόνιμο. Άλλες διαδικασίες μπορούν να επιφέρουν πρόσθετες απειλές. Τα αυξανόμενα επίπεδα αερίων στην ατμόσφαιρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνεται από το κάψιμο ορυκτών καυσίμων και από την αποδάσωση, μπορούν να αλλάξουν το κλίμα σε μια παγκόσμια κλίμακα. Οι προβλέψεις της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι ακόμα αβέβαιες – και οι πιθανές επιπτώσεις κυμαίνονται από ελαφριές έως πολύς σοβαρές – αλλά οι πιθανοί κίνδυνοι είναι πολύ μεγάλοι.
Η υπερβολική αλλοίωση που έχουμε προκαλέσει ως είδος στον παγκόσμιο αλληλοεξαρτώμενο ιστό της ζωής – σε συνδυασμό με την ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται από την αποδάσωση, την απώλεια ειδών και την κλιματική αλλαγή – μπόρεσε να προκαλέσει διαδεδομένες δυσμενείς επιδράσεις, συμπεριλαμβανομένων των απρόβλεπτων καταρρεύσεων κρίσιμων βιολογικών συστημάτων, των οποίων τις αλληλεπιδράσεις και τη δυναμική καταλαβαίνουμε ακόμη μόνο μερικώς.
Η αβεβαιότητα που έχουμε σχετικά με το μέγεθος και την έκταση αυτών των επιδράσεων δεν μπορεί να συγχωρήσει τον εφησυχασμό ή την καθυστέρηση στην αντιμετώπιση της απειλής.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Η γη είναι πεπερασμένη. Η δυνατότητά της να απορροφά απόβλητα και καταστρεπτικά λύματα είναι πεπερασμένη. Η δυνατότητά της να παρέχει τρόφιμα και ενέργεια είναι πεπερασμένη. Η δυνατότητά της να επιτρέψει την ανάπτυξη ανθρώπινων κοινωνιών είναι πεπερασμένη. Και πλησιάζουμε γρήγορα πολλά από αυτά τα όρια της γης. Οι τρέχουσες οικονομικές πρακτικές που βλάπτουν το περιβάλλον, στα αναπτυγμένα καθώς και στα αναπτυσσόμενα έθνη, δεν μπορούν να συνεχιστούν χωρίς τον κίνδυνο ότι ζωτικής σημασίας παγκόσμια συστήματα θα βλαφθούν ανεπανόρθωτα.
Οι πιέσεις που προκαλούνται ως αποτέλεσμα της ασυγκράτητης πληθυσμιακής αύξησης βάζουν απαιτήσεις στο φυσικό κόσμο που μπορούν να υπερκεράσουν οποιαδήποτε προσπάθεια επίτευξης ενός βιώσιμου μέλλοντος. Εάν πρόκειται να σταματήσουμε την καταστροφή του περιβάλλοντός μας, πρέπει να δεχτούμε όρια σε αυτή την αύξηση. Μια εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας δείχνει ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός δεν θα σταθεροποιηθεί σε λιγότερο από 12,4 δισεκατομμύρια, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το ενδεχόμενο σύνολο θα μπορούσε να φθάσει τα 14 δισεκατομμύρια, ένας σχεδόν τριπλασιασμός των σημερινών 5,4 δισεκατομμυρίων του παγκόσμιου πληθυσμού. Αλλά, ακόμα και αυτήν τη στιγμή, ένα άτομο στα πέντε ζει στην απόλυτη ένδεια χωρίς αρκετή τροφή να τραφεί και ένα στα δέκα υφίσταται σοβαρό υποσιτισμό.
Λιγότερες από μια ή μερικές δεκαετίες παραμένουν πριν να χάσουμε την πιθανότητα να αποτρέψουμε τις απειλές που αντιμετωπίζουμε τώρα και να περιορίσουμε δραματικά τις μελλοντικές προοπτικές της ανθρωπότητας.
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
Εμείς οι υπογραφόμενοι, ανώτερα μέλη της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, προειδοποιούμε με το παρόν έγγραφο όλη την ανθρωπότητα για αυτό που βρίσκεται μπροστά. Απαιτείται μια μεγάλη αλλαγή στη διαχείριση που ασκούμε στη γη και στη ζωή σε αυτή, εάν πρόκειται να αποφευχθεί η απέραντη ανθρώπινη δυστυχία και να μην ακρωτηριαστεί ανεπανόρθωτα το παγκόσμιο σπίτι μας σε αυτόν τον πλανήτη.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ
Πέντε άρρηκτα συνδεδεμένες περιοχές πρέπει να εξεταστούν ταυτόχρονα:
1. Πρέπει να θέσουμε τις περιβαλλοντικά καταστρεπτικές δραστηριότητες υπό έλεγχο για να αποκαταστήσουμε και να προστατεύσουμε την ακεραιότητα του γήινων συστημάτων από τα οποία εξαρτώμαστε.
Πρέπει, παραδείγματος χάριν, να απομακρυνθούμε από τα ορυκτά καύσιμα προς πιο φιλικές προς το περιβάλλον, ανεξάντλητες πηγές ενέργειας για να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τη ρύπανση του αέρα και του νερού μας. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη πηγών ενέργειας που αντιστοιχούν στις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών – δηλαδή μικρής κλίμακας και σχετικά εύκολα εφαρμόσιμες.
Πρέπει να σταματήσουμε την αποδάσωση, την υποβάθμιση και την απώλεια αγροτικής γης και την απώλεια επίγειων και θαλασσίων φυτικών και ζωικών ειδών.
2. Πρέπει να διαχειριστούμε πόρους κρίσιμους για την ανθρώπινη ευημερία αποτελεσματικότερα.
Πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στην πιο αποδοτική χρήση της ενέργειας, του νερού και άλλων υλικών, συμπεριλαμβανομένης της εξοικονόμησης ενέργειας και της ανακύκλωσης.
3. Πρέπει να σταθεροποιήσουμε τον πληθυσμό. Αυτό θα είναι δυνατό μόνο εάν όλα τα έθνη αναγνωρίζουν ότι απαιτεί βελτιωμένες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες και την υιοθέτηση ενός αποτελεσματικού, εθελοντικού οικογενειακού προγραμματισμού.
4. Πρέπει να μειώσουμε και τελικά να εξαλείψουμε την φτώχεια.
5. Πρέπει να εξασφαλίσουμε τη σεξουαλική ισότητα και να εγγυηθούμε την κυριότητα των γυναικών έναντι των δικών τους αναπαραγωγικών αποφάσεων.
Τα αναπτυγμένα έθνη είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές στον κόσμο σήμερα. Πρέπει να μειώσουν πολύ την υπερκατανάλωσή τους, προκειμένου να μειωθούν οι ανάγκες σε πόρους και οι πιέσεις που ασκούνται στο παγκόσμιο περιβάλλον. Τα αναπτυγμένα έθνη έχουν την υποχρέωση να παρέχουν ενίσχυση και υποστήριξη στα αναπτυσσόμενα έθνη, επειδή μόνο τα αναπτυγμένα έθνη έχουν τους οικονομικούς πόρους και τις τεχνικές δεξιότητες για να το κάνουν.
Η ενέργεια αυτή δεν είναι αλτρουιστική, αλλά συμφεροντολογική, καθώς είτε βιομηχανοποιημένη χώρα είτε όχι, όλοι ζούμε σε μια ¨βάρκα¨. Κανένα έθνος δεν μπορεί να ξεφύγει από τις επιπτώσεις όταν βλάπτονται τα παγκόσμια βιολογικά συστήματα. Κανένα έθνος δεν μπορεί να δραπετεύσει από τις συγκρούσεις για τους όλο και περισσότερο λιγοστούς φυσικούς πόρους. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικές και οι οικονομικές αστάθειες θα προκαλέσουν μαζικές μεταναστεύσεις με ανυπολόγιστες συνέπειες τόσο για τα αναπτυγμένα όσο και για τα αναπτυσσόμενα έθνη.
Τα αναπτυσσόμενα έθνη πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η περιβαλλοντική καταστροφή είναι μια από τις πιο σοβαρές απειλές που αντιμετωπίζουν και ότι οι προσπάθειες τους να την αμβλύνουν θα υπερκεραστούν εάν οι πληθυσμοί τους παραμείνουν ανεξέλεγκτοι. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να παγιδευτούν στο φαύλο κύκλο της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, της φτώχειας και της ανησυχίας, που οδηγεί στην κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική κατάρρευση.
Για να είναι επιτυχής αυτή η παγκόσμια προσπάθεια θα απαιτηθεί μια μεγάλη μείωση της βίας και των πολέμων. Οι πόροι που αφιερώνονται τώρα στην προετοιμασία και την πραγματοποίηση των πολέμων – που ανέρχονται σε 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως – θα χρειαστούν επειγόντως προκειμένου να επιτευχθούν οι νέοι στόχοι και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι νέες προκλήσεις.
Απαιτείται μια νέα ηθική – μια νέα στάση απέναντι στην προσπάθεια απαλλαγής της ευθύνης που φέρουμε τόσο απέναντί μας όσο και απέναντι στη γη. Πρέπει να αναγνωρίσουμε την πεπερασμένη ικανότητα της γης να ικανοποιεί τις ανάγκες μας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε το πόσο εύθραυστη είναι. Δεν πρέπει πλέον να επιτρέψουμε να συνεχίσει να καταστρέφεται. Αυτή η ηθική πρέπει να παρακινήσει μια μεγάλη κίνηση, να πείσει τους απρόθυμους ηγέτες, τις απρόθυμες κυβερνήσεις και τους απρόθυμους λαούς να πραγματοποιήσουν οι ίδιοι τις αναγκαίες αλλαγές που χρειάζονται.
Οι επιστήμονες που εκδίδουμε αυτήν την προειδοποίηση ελπίζουμε ότι το μήνυμά μας θα φθάσει και θα επηρεάσει όλους τους ανθρώπους.
Χρειαζόμαστε τη βοήθεια πολλών.
Απαιτούμε τη βοήθεια της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας – φυσικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής.
Απαιτούμε τη βοήθεια των επιχειρηματικών και βιομηχανικών ηγετών του κόσμου.
Απαιτούμε τη βοήθεια των παγκόσμιων θρησκευτικών ηγετών και
Απαιτούμε τη βοήθεια των λαών του κόσμου.
Καλούμε όλους σας να λάβετε μέρος σε αυτόν τον στόχο.
Βιβλιογραφία
Union of Concerned Scientists (1992). Preserving and cherishing the earth: an appeal for joint commitment
in science and religion. Cambridge, MA.
Ιστοσελίδες για περισσότερες πληροφορίες
http://dieoff.org/page8.htm (20-01-2010)