Δρ. Κων/νος Ν. Μπαγινέτας (Γεωπόνος – Αγροτικός Γεωγράφος)

Στο τέλος, όμως, η επιτυχία ή η αποτυχία θα εξαρτηθεί από μια ηθική απόφαση, μια απόφαση από την οποία εκείνοι που ζουν τώρα θα καθοριστούν και θα κριθούν από όλες τις επόμενες γενεές που θα έρθουν (E. O. Wilson, 2002).

Εισαγωγή

Η αειφορία είναι ένα όραμα που απαιτεί να ζούμε αρμονικά με τη φύση, η οποία θα επιβάλλει σκληρές ποινές στα είδη που υπερβαίνουν την φέρουσα ικανότητα της Γης και παραβιάζουν τους νόμους της. Για να κάνει αυτό το όραμα μια πραγματικότητα, η ανθρωπότητα χρειάζεται μια παγκόσμια ηθική συναίνεση σχετικά με την αειφορική χρήση του πλανήτη – δηλαδή μια αειφορική ηθική. Η αειφορική ηθική έχει στόχο να αναπτύξει μια βιώσιμη, αμοιβαία σχέση μεταξύ της ανθρωπότητας και του υπόλοιπου φυσικού Ιστού της ζωής που χρησιμεύει σαν το οικολογικό σύστημα υποστήριξης της Γης. Η αναζήτηση για την αειφορική χρήση του πλανήτη αποτελεί μια υποκειμενική αξία η οποία έχει περισσότερα από ένα συστατικά. Αναμφισβήτητα, το σημαντικότερο είναι η αυξανόμενη επιμέλεια και φροντίδα για τη ποιότητα ζωής του μέλλοντος, με άλλα λόγια, το να αφήσουμε έναν κατοικήσιμο πλανήτη για τις μελλοντικές γενεές. Αυτό απαιτεί, στην χειρότερη περίπτωση, να αφήσουμε αμείωτο το φυσικό κεφάλαιο και τις οικολογικές υπηρεσίες που παρέχει και στην καλύτερη να το αφήσουμε αυξημένο. Αν και τα υλικά αγαθά μπορούν να αφεθούν απευθείας στους απογόνους, η προστασία του οικολογικού συστήματος υποστήριξης της ζωής του πλανήτη πρέπει όχι μόνο να είναι για τους απογόνους όλης της ανθρωπότητας αλλά και για όλα τα εκατομμύρια των ειδών με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη. Αυτό είναι δύσκολο επειδή οι παραλήπτες είναι απόμακροι (ως άτομα) και χρονικά και χωρικά. Επομένως, αυτή η αναζήτηση δεν θα πραγματοποιηθεί έως ότου προκύψει μια συμφωνία σχετικά με τις απαραίτητες αξίες και στάσεις που θα κάνουν την αειφορία μια πραγματικότητα. Η επιστήμη μπορεί έπειτα να ορίσει τα απαραίτητα πρότυπα και κριτήρια για να επιτύχουμε αυτόν τον στόχο. Λαμβάνοντας λοιπόν, υπόψη τις παρούσες μη αειφορικές πρακτικές, μια βασική ηθική συναίνεση είναι απαραίτητη για να αναπτυχθούν οι αειφορικές πρακτικές.

Περίληψη

Το προκαταρκτικό σχέδιο αυτής της διακήρυξης είχε γραφτεί το 2000 και στη συνέχεια δημοσιευτεί το 2002 (Cairns, 2002). Προκειμένου να κατασταθεί αυτή η διακήρυξη σύμφωνη με αυτήν της οικολογικής ηθικής, χρειάστηκε η σημαντική τροποποίηση της αρχικής διακήρυξης.

Τα Άρθρα της Διακήρυξης της Αειφορικής Ηθικής

Εμείς οι ζωντανοί αντιπρόσωποι της ανθρωπότητας, προκειμένου να αφήσουμε έναν κατοικήσιμο πλανήτη για τους απογόνους τους δικούς μας και εκείνους των άλλων ειδών, δηλώνουμε με το παρόν έγγραφο τα παρακάτω:

1) Η ανθρωπότητα είναι ένα συστατικό του αλληλοεξαρτώμενου Ιστού της ζωής – εάν βλάπτει τον Ιστό, βλάπτει το μέλλον της.

2) Η ανθρωπότητα δεν μπορεί να επιζήσει χωρίς το φυσικό κεφάλαιο και τις οικολογικές υπηρεσίες που παρέχουν τα φυσικά οικοσυστήματα (η βιόσφαιρα) και δεν θα χρησιμοποιήσει για το δικό της όφελος τους πόρους που χρειάζονται για να διατηρηθεί η ακεραιότητα και η λειτουργία του φυσικού Ιστού της ζωής.

3) Η ανθρωπότητα θα ακολουθήσει το πρότυπο της φύσης, που είναι βασισμένο στη συστηματική ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση, και δεν θα παραγάγει είτε προϊόντα είτε απόβλητα που είναι επιβλαβή και όχι ευεργετικά προς τα φυσικά συστήματα.

4) Η ανθρωπότητα θα χρησιμοποιήσει την τεχνολογία και τη δημιουργικότητα για να προστατεύσει τα αποθέματα των φυσικών πόρων και όχι για να τους κάνει ευκολότερα διαθέσιμους στις διάφορες απαιτήσεις και παραγγελίες.

5) Η ανθρωπότητα αναγνωρίζει ότι καμία μορφή εκθετικής αύξησης σε έναν πεπερασμένο πλανήτη δεν είναι αειφορική. Η εκθετική οικονομική ανάπτυξη μπορεί να αναβάλει τις συνέπειες της παραβίασης των νόμων της φύσης αλλά επίσης αυξάνει το μέγεθος των μελλοντικών ποινικών ρητρών για την υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας του πλανήτη.

6) Η ανθρωπότητα υπόσχεται να περιορίσει την απόκτηση υλικών αγαθών σε αυτά που η γη μπορεί να προσφέρει και όχι σε αυτά που οι άνθρωποι μπορούν να αγοράσουν.

7) Η ανθρωπότητα πιστοποιεί ότι, εφεξής, οποιαδήποτε υποβάθμιση του γήινου βιοσφαιρικού συστήματος διατήρησης της ζωής θα αποκατασταθεί στην πρότερη κατάσταση, όποτε αυτό είναι δυνατόν, και θα επισκευαστεί όταν η αποκατάσταση δεν είναι μια βιώσιμη επιλογή.

8) Η ανθρωπότητα δεσμεύεται να απορρίψει έναν τρόπο ζωής που οδηγεί άλλα είδη στην εξαφάνιση και να εκτιμήσει τις άλλες μορφές ζωής.

9) Η ανθρωπότητα δεσμεύεται να λάβει προληπτικά μέτρα όταν θα εμφανίζονταν δυσμενείς συνέπειες στη βιόσφαιρα από δραστηριότητες των ειδών. Οι συνέπειες μπορεί να είναι σημαντικές, ακόμη και όταν υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα.

10) Όταν τα έθνη παραβιάζουν τους νόμους της φύσης με τη συνέχιση μη αειφορικών πρακτικών, η ανθρωπότητα θα αισθανθεί οίκτο για τις συνέπειες αλλά θα αναγνωρίσει ότι ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί ο σεβασμός των νόμων της φύσης είναι να αφεθεί ο ένοχος να υποστεί τις συνέπειες, όπως γίνεται με τις παραβιάσεις του ανθρώπινου νόμου. Αναμφισβήτητα, αυτό θα είναι το δυσκολότερα εφαρμόσιμο μέρος της διακήρυξης, αλλά η μη εφαρμογή του θα αφήσει έναν λιγότερο κατοικήσιμο πλανήτη στις μελλοντικές γενεές.

Επεξηγηματικά παραδείγματα πρακτικής εφαρμογής της αειφορικής ηθικής για τα κράτη

1) Τερματισμός όλων των περιβαλλοντικά καταστρεπτικών επιδοτήσεων. (Αυτή η υποχρέωση θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ξεκινήσει τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων όσο και στο ατομικό επίπεδο μεμονωμένων πολιτών. Στο επιχειρησιακό επίπεδο θα είναι δύσκολο λόγω των καλά χρηματοδοτημένων ομάδων ειδικού ενδιαφέροντος. Στο ατομικό επίπεδο θα είναι δύσκολο λόγω της αντίληψης ότι καταπατούνται ατομικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, ο ανθρώπινος πληθυσμός πρέπει τελικά να σταθεροποιηθεί σε έναν πεπερασμένο πλανήτη. Πολλά άτομα θα αντισταθούν στον έλεγχο των γεννήσεων και των πληθυσμών εκτός αν συμμετέχουν όλοι (παραδείγματος χάριν, μια μείωση στο φόρο εισοδήματος η οποία δεν θα αυξάνεται για περισσότερα από δύο παιδιά). Ο παγκόσμιος πληθυσμός θα σταθεροποιηθεί, το μόνο ερώτημα είναι θα προλάβει η ανθρωπότητα να το πετύχει πριν το πετύχει για αυτήν η φύση; Η αειφορία, αναμφισβήτητα, είναι το πιο σημαντικό εθνικό θέμα ασφάλειας.).

2) Ανάπτυξη και εφαρμογή ενεργειακής πολιτική που δεν βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα. (Κι αυτή η υποχρέωση, επίσης, είναι αναπόφευκτη, οπότε καλό είναι να ξεκινήσει από τώρα.).

3) Φορολόγηση της ανεπαρκής χρήσης των ορυκτών καυσίμων στα οχήματα, στη βιομηχανία και στην κατοικία κατά τη διάρκεια της μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

4) Προστασία του φυσικού κεφαλαίου και των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων και ενθάρρυνση της συσσώρευσης φυσικού κεφαλαίου μέσω της συντήρησης και της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων.

5) Ανάπτυξη και εφαρμογή βιο-περιφερειακών σχεδίων που ευνοούν την αειφορική χρήση τόσο των ιδιωτικών όσο και των κρατικών εδαφών και ιδιοκτησιών.

6) Ανάπτυξη και εφαρμογή βιώσιμων πολιτικών που προστατεύουν την ακεραιότητα του υδρολογικού κύκλου και την ποιότητα του νερού.

7) Εξασφάλιση της προστασίας και της αποκατάστασης των ορεινών και ακαλλιέργητων περιοχών, έτσι ώστε να υπάρχουν οικοσυστήματα πάνω οποία να μπορούν να βασίζονται πρότυπα αποκατάστασης και διαχείρισης των οικοσυστημάτων.

8) Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών που μειώνουν την βιολογική υποβάθμιση (εξαφάνιση ειδών) και ενθάρρυνση της διατήρησης της βιοποικιλότητας.

9) Εξασφάλιση των προϋποθέσεων ώστε τα βιομηχανικά, τα δημοτικά και τα οικιακά απόβλητα να είναι κατάλληλα για επαναενσωμάτωση στα φυσικά οικοσυστήματα με τρόπο ευεργετικό.

10) Απαγόρευση της παραγωγής επικίνδυνων αποβλήτων των οποίων η μακροπρόθεσμη ημιζωή απαιτεί την απομόνωση από τα εθνικά φυσικά συστήματα και την ανθρωπότητα (δηλαδή πυρηνικά απόβλητα και επίμονες τοξικές χημικές ουσίες).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Cairns J Jr (2002). Making peace with the biosphere. In Tripathi G., Tripathi Y.C. (eds). Bioresource environment. Campus Books. New Delhi. India.

Wilson E.O. (2002). The future of life. Random House. New York.

Ιστοσελίδες για περισσότερες πληροφορίες:

www.eeiu.org/eeiu.html

www.filosofia.gr/ecoethics/