Εισαγωγή
Από τις 11 έως τις 24 Νοεμβρίου έλαβε χώρα στην Βαρσοβία της Πολωνίας η 19η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή.
Η σύνοδος της Συνθήκης-Πλαισίου του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (UNFCC) πραγματοποιήθηκε λίγες εβδομάδες μετά τη δημοσιοποίηση της τελευταίας έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για το Κλίμα (IPCC), η οποία προειδοποιεί ότι mέχρι το τέλος του αιώνα η μέση επιφανειακή θερμοκρασία θα ανέβει κατά 0,3 έως 4,8 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, ανάλογα με τα μέτρα που θα ληφθούν για τη μείωση των εκπομπών.
Η Συνδιάσκεψη αυτή ήταν πολύ σημαντική γιατί ήταν προπαρασκευαστική για την μεγάλη πολυαναμενόμενη συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η οποία θα διαδεχθεί το Πρωτόκολλο του Κιότο. Απώτερος στόχος είναι να περιοριστεί στους 2 βαθμούς Κελσίου η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη έως το τέλος του αιώνα.
Η συμφωνία για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η γνωστή σαν πρωτόκολλο του Κυότο, έληξε τον περασμένο Δεκέμβριο και δόθηκε παράταση, από την Συνδιάσκεψη της Ντόχα, μέχρι το 2020. Όμως, η παράταση του πρωτοκόλλου του Κυότο καλύπτει πια μόνο το 13% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Κι αυτό γιατί:
- Οι ΗΠΑ, ποτέ δεν επικύρωσαν την συμφωνία αυτή,
- Οι μεγάλοι ρυπαντές, Κίνα και Ινδία δεν είχαν συμπεριληφθεί στην συμφωνία,
- Ενώ χώρες, όπως ο Καναδάς, αποχώρησαν και
- Η Ιαπωνία και η Ρωσία δεν δέχονται να συμμετέχουν στις δεσμεύσεις της παράτασης του Πρωτοκόλλου του Κυότο.
Έτσι από την Συνδιάσκεψη του Ντέρμπαν έχει συμφωνηθεί να ετοιμαστεί μια νέα συμφωνία, που θα διαδεχθεί το Πρωτόκολλο Κυότο στην εκπνοή του.
Οι συνομιλίες που θα λάμβαναν χώρα στη φετινή Συνδιάσκεψη θα είχαν σαν θέμα τους δύο σημαντικές συμφωνίες. Η πιο σημαντική ήταν η προετοιμασία μιας παγκόσμιας συμφωνίας, φιλόδοξης να συμπεριλάβει όλες τις χώρες και όλους τους ρυπαντές με δεσμευτικό νομικά τρόπο. Η συμφωνία αυτή θα πρέπει να είναι αποτελεσματική και να έχει σκοπό την μείωση των αέριων ρύπων, αλλά και να βοηθήσει τις φτωχότερες χώρες να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγή και την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες. Η συνθήκη αυτή θα πρέπει να είναι έτοιμη το 2015, στην Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή που θα γίνει στο Παρίσι, ώστε να αρχίσει η εφαρμογή της από το 2020. Η δεύτερη συμφωνία, σημαντική και αυτή, που έπρεπε να συζητηθεί στην Βαρσοβία, αφορούσε στο καθεστώς που θα διέπει τις παγκόσμιες εκπομπές μέχρι το 2020.
Ωστόσο, οι εκπρόσωποι των 190 χωρών που συμμετείχαν στη Συνδιάσκεψη απέτυχαν να σημειώσουν σημαντική πρόοδο καθώς η Σύνοδος ολοκληρώθηκε χωρίς να έχει τεθεί χρονοδιάγραμμα για την κατάθεση δεσμευτικών στόχων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ άσκησαν πιέσεις προκειμένου οι κυβερνήσεις να παρουσιάσουν όσο γίνεται ταχύτερα τους στόχους τους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, αρκετές χώρες όπως η Κίνα ήταν απρόθυμες να θέσουν χρονοδιάγραμμα, και το προσχέδιο της απόφασης της συνόδου αναφέρει μόνο ότι οι δεσμευτικοί στόχοι θα πρέπει να παρουσιαστούν «αρκετά πριν» από τη σύνοδο του Παρισιού.
Άλυτο παρέμεινε επίσης το θέμα της παροχής οικονομικής βοήθειας προκειμένου οι αναπτυσσόμενες χώρες να ακολουθήσουν έναν πιο «πράσινο» δρόμο ανάπτυξης αλλά και για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν υποσχεθεί βοήθεια έως και 100 δισ. δολαρίων το χρόνο, απέρριψαν όμως το αίτημα για αποζημιώσεις στις νησιωτικές χώρες χαμηλού υψομέτρου για ζημίες από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Οι συζητήσεις χαρακτηρίστηκαν, για μια ακόμη φορά, από το βαθύ χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στις φτωχές και πλούσιες χώρες. Οι πρώτες ζητούν αποζημίωση για να εφαρμόσουν πιο “πράσινες” τεχνολογίες και να εγκαταλείψουν σταδιακά όσες ρυπαίνουν περισσότερο -εκείνες, δηλαδή, που τις προηγούμενες δεκαετίες συνέβαλαν αποφασιστικά στο οικονομικό “θαύμα” των ανεπτυγμένων χωρών.
Παρ’ ολα αυτά, σύμφωνα με τους διοργανωτές και τον ΟΗΕ, παραμένει ο στόχος μιας μεγάλης διάσκεψης το 2015, οι αποφάσεις της οποίας θα είναι δεσμευτικές για όλες τις χώρες.
Γωεργία και κλιματική αλλαγή
Στο πλαίσιο αυτό, οι κλιματικές αλλαγές παρουσιάζουν σήμερα μία διπλή πρόκληση για το τομέα της γεωργίας:
- Την περικοπή των εκπομπών που ευθύνονται για την υπερθέρμανση (γνωστή ως μετριασμός) και
- Την προσαρμογή σε μελλοντικές κλιματικές αλλαγές προκειμένου να μειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις.
Πρόκειται για δύο μεγάλες προκλήσεις για τη γεωργία και τη διαμόρφωση της κοινής αγροτικής πολιτικής στην ΕΕ.
Η διπλή πρόκληση των κλιματικών αλλαγών για τη γεωργία
Η γεωργία εκπέμπει αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, αν και σε μικρότερη κλίμακα σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομίας. Οι εκπομπές CO2 (διοξειδίου του άνθρακα) – του πιο διαδεδομένου αερίου του θερμοκηπίου- από τη γεωργία είναι ελάχιστες. Στην πραγματικότητα, οι αγροτικές εκτάσεις καλύπτουν το μισό έδαφος της ΕΕ και διατηρούν μεγάλα αποθέματα γαιάνθρακα που βοηθούν στη μείωση του CO2 στην ατμόσφαιρα.
Ωστόσο, η γεωργία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τη διπλή πρόκληση της μείωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, ενώ παράλληλα προσαρμόζεται στις μελλοντικές κλιματικές αλλαγές, όπως παρουσιάζεται παρακάτω.
Μείωση των γεωργικών εκπομπών
Η γεωργία αποτελεί σημαντική πηγή δύο ισχυρών αερίων του θερμοκηπίου:
- Του οξειδίου του αζώτου (N2O) και
- Του μεθανίου (CH4)
Το N2O απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα από τις γεωργικές εκτάσεις, κυρίως εξαιτίας του μικροβιακού μετασχηματισμού των αζωτούχων λιπασμάτων στο έδαφος. Οι εκπομπές N2O αποτελούν περισσότερο από το ήμισυ των αγροτικών εκπομπών.
Οι εκπομπές CH4 οφείλονται σε ένα μεγάλο βαθμό από τις διαδικασίες πέψης των μηρυκαστικών ζώων (κυρίως αγελάδων και προβάτων). Οι εκπομπές CH4 και N2O παράγονται από τη φύλαξη και τη διασπορά της κοπριάς των ζώων.
Προσαρμογή στους κινδύνους των κλιματικών αλλαγών
Η αλλαγή του κλίματος επηρεάζει πολλούς τομείς. Η γεωργία ανήκει σε εκείνους που επηρεάζονται περισσότερο εξαιτίας της εξάρτησής τους από τις καιρικές συνθήκες. Αυτό επηρεάζει όλους στην Ευρώπη καθώς οι αγροτικές και δασικές εκτάσεις καλύπτουν περίπου το 90% της επιφάνειας γης της EE. Η κλιματική μεταβλητότητα χρόνο με το χρόνο αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες για τη μεταβλητότητα στις σοδειές και τους εγγενείς κινδύνους στη γεωργία. Η γεωργία είναι επομένως στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά των επιπτώσεων από την αλλαγή του κλίματος.
Συμπέρασμα
Ο αγροτικός τομέας της ΕΕ γνωρίζει πλήρως τις προκλήσεις των κλιματικών αλλαγών και ανταποκρίνεται στην αντιμετώπισή τους. Η γεωργία μπορεί να είναι μέρος της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί η αλλαγή του κλίματος και με αυτό το θέμα θα ασχοληθούμε σε επόμενα άρθρα.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
EE (2008). Η γεωργία στην ΕΕ. Απαντώντας στην πρόκληση των κλιματικών αλλαγών. Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης. Βρυξέλλες. Βέλγιο.
Καραμάνος Α.& Βολουδάκης Δ (2011). Η επίδραση της κλιματικής μεταβολής στη γεωργία και τα γεωργικά εδάφη. Τράπεζα της Ελλάδος. Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής. Αθήνα.
IPCC (2013). Climate Change: The Physical Science Basis. Technical Summary. Intergovernmental Panel on Climate Change. Working Group I Contribution to the IPCC Fifth Assessment Report (AR5). IPCC. Switzerland.
Ιστοσελίδα: