Κλιματική Αλλαγή.
Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπισή της
Γρηγόριος Α. Ζαχαρής, Πολιτικός Επιστήμονας, Πτυχιούχος Α.Π.Θ., M.Sc. (Université Paris 13 – Sorbonne Paris Cité)
Δρ. Κων/νος Ν. Μπαγινέτας, Γεωπόνος, Ειδικευμένος σε θέματα Αειφορικής Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης
Δεν είναι απαραίτητο να είναι κανείς μετεωρολόγος ή ειδικός επιστήμονας, προκειμένου να καταλάβει και να παρατηρήσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής παντού γύρω μας. Φαινόμενα όπως αυτά που παρατηρήθηκαν τόσο τα Χριστούγεννα του 2015 όσο και του 2016 είναι ολοένα και συχνότερα. Φαινόμενα, τόσο αντιφατικά, που το 2015, μεσούσης της χειμερινής περιόδου η ηλιοφάνεια ήταν εντονότατη και συνοδευόταν από ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, ενώ 1 χρόνο αργότερα, το 2016, ολόκληρη η Ευρώπη ήταν όμηρος των ακραίων καιρικών συνθηκών για περισσότερο από ένα μήνα.
Η κλιματική αλλαγή δεν έχει δυσμενέστατες επιπτώσεις μόνο στο φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα με στοιχεία πολλών μελετών η επερχόμενη αλλαγή των καιρικών συνθηκών και του κλίματος θα έχει άμεσο αντίκτυπο στα αποθέματα νερού, μιας και 3 δισεκατομμύρια και πλέον άνθρωποι δεν θα έχουν ικανοποιητική πρόσβαση σε πόσιμο νερό, σχεδόν 250 εκατομμύρια άνθρωποι θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν (κλιματικοί πρόσφυγες), η δε γεωργία πρόκειται να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο πρόβλημα φέρνοντας στα πρόθυρα της λιμοκτονίας μέχρι και 120 εκατομμύρια ανθρώπους.
Συνολικά, το κόστος της κλιματικής αλλαγής από την υπερθέρμανση του πλανήτη στην παγκόσμια οικονομία μπορεί να φτάσει ακόμη και το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ, αν δεν ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα το συντομότερο δυνατόν.
Τα επιστημονικά στοιχεία είναι συντριπτικά: το κλίμα της Γης αλλάζει ραγδαία, κυρίως ως αποτέλεσμα των αυξήσεων των αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Τα περισσότερα κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι ο διπλασιασμός των προ-βιομηχανικών επιπέδων των αερίων του θερμοκηπίου είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν στην αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας μεταξύ 2° και 5°C (Stern, 2006). Πιο μακροπρόθεσμα, υπάρχει μια πιθανότητα περισσότερο από το 50% η άνοδος της θερμοκρασίας να υπερβεί τους 5°C. Μια τέτοια αύξηση θα ήταν πραγματικά πολύ επικίνδυνη, καθώς θα ήταν ισοδύναμη με την αλλαγή της μέσης θερμοκρασίας από την τελευταία εποχή των παγετώνων μέχρι σήμερα. Η έκθεση δε, λαμβάνοντας υπόψη ένα ευρύτερο φάσμα κινδύνων και επιπτώσεων, εκτιμά ότι το συνολικό κόστος και οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής θα είναι ισοδύναμα με την απώλεια τουλάχιστον του 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ ετησίως.
Η επενδύσεις που θα λάβουν χώρα μέσα στα επόμενα 10 με 20 χρόνια θα έχουν αναμφίβολα μια βαθιά επίδραση στο κλίμα. Οι ενέργειές μας τώρα και τις επόμενες δεκαετίες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μεγάλη αναστάτωση στις οικονομικές και κοινωνικές μας δραστηριότητες. Μια αναστάτωση που μπορεί να φτάσει σε μια κλίμακα παρόμοια με εκείνη που προκλήθηκε από τους μεγάλους, παγκόσμιους πολέμους και την οικονομική κρίση του πρώτου μισού του 20ου αιώνα και θα είναι δύσκολο ή ακόμη και αδύνατο να αντιστραφούν αυτές οι αλλαγές.
Η αλλαγή του κλίματος είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Στις 12 Δεκεμβρίου 2015, κατά τη διάρκεια της 21ης Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης για το Κλίμα στο Παρίσι, 196 συμβαλλόμενα μέρη (195 χώρες συν την Ευρωπαϊκή Ένωση) κατέληξαν σε μια συμφωνία ορόσημο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, συμφώνησαν δε να εντείνουν τις προσπάθειες που απαιτούνται για ένα βιώσιμο μέλλον με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, ούτως ώστε να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2oC ως το τέλος του αιώνα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πρόκληση αυτή της κλιματικής αλλαγής απαντά με δύο συμπληρωματικές πολιτικές: αυτές του μετριασμού και της προσαρμογής.
Η πολιτική του «μετριασμού», στοχεύει στην αντιμετώπιση των αιτίων της κλιματικής αλλαγής μέσω τη μείωσης και του περιορισμού της εκπομπής των αερίων του θερμοκηπίου. Προβλέπεται λοιπόν η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Η πολιτική αυτή περιλαμβάνει, επίσης, προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος με την παγίδευση των αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και την απομόνωση του άνθρακα στο έδαφος και τα δάση.
Η δεύτερη πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η «προσαρμογή», στοχεύει στην πρόβλεψη των αρνητικών αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής και στη λήψη των κατάλληλων μέτρων για την πρόληψη ή την ελαχιστοποίηση των πιθανών ζημιών. Παρά την εφαρμογή των μέτρων μετριασμού, η θερμοκρασία της Γης θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2040 τουλάχιστον, ανεξάρτητα από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, πράγμα που σημαίνει ότι τα μέτρα προσαρμογής θα είναι αναγκαία ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση.
Η ΕΕ προκειμένου να ανταποκριθεί στο παγκόσμιο αυτό πρόβλημα συμφώνησε ότι τουλάχιστον το 20% του προϋπολογισμού της για την περίοδο 2014-2020 -ένα στα πέντε ευρώ- θα πρέπει να δαπανάται για δράσεις που αφορούν το κλίμα. Ο στόχος αυτός αποτελεί μέρος της δράσης της ηγεσίας της ΕΕ, αντιστοιχεί δε, σε μια δέσμευση περίπου € 212 δισεκατομμυρίων.
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντί της δημιουργίας ενός ειδικού μέσου χρηματοδότησης, αποφάσισε να επιτευχθούν οι στόχοι που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή «μετριασμός» και «προσαρμογή» με την ενσωμάτωση συναφών προβληματισμών σε όλους τους τομείς πολιτικής και στα αντίστοιχα κονδύλια του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι το περιβάλλον και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί ένα από τα βασικότερα σημεία της ατζέντας της και μάλιστα με προεκτάσεις σε άλλους τομείς πολιτικής, όπως η ενέργεια, η γεωργία και η περιφερειακή ανάπτυξη.
Η κλιματική αλλαγή λοιπόν και οι ακραίες καιρικές συνθήκες, ως άμεσο αποτέλεσμά της, απειλούν άμεσα ολόκληρο τον πλανήτη. Πρόκειται για μια απειλή που μας αφορά όλους συνολικά, αλλά και τον καθένα από εμάς ξεχωριστά. Οφείλουμε να προετοιμαστούμε αλλά και να προσαρμοστούμε κατάλληλα το ταχύτερο δυνατόν, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις βασικές αιτίες της κλιματικής αλλαγής και να αντιστρέψουμε τις ήδη παρατηρούμενες επιπτώσεις της, πριν να είναι πολύ αργά.
Βιβλιογραφία
Stern N. (2006). The Stern review. The economics of climate change. Cambridge University Press. Cambridge, UK