Με αφορμή τις διάφορες εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος και εστιάζοντας στο γεγονός ότι η προστασία του περιβάλλοντος, η οικονομική μεγέθυνση και η κοινωνική συνοχή αποτελούν ουσιαστικά τομείς που συμβαδίζουν και αλληλοσυμπληρώνονται, στο πλαίσιο μιας βιώσιμης ανάπτυξης, ας δούμε κάποια σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που αφορούν στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική Αειφορικής Παραγωγής και Κατανάλωσης, τα οποία μας αφορούν άμεσα σαν πολίτες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αναγνωρίζοντας ότι ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε, χρησιμοποιούμε και απορρίπτουμε τα προϊόντα είναι μη αειφόρος και εξαντλεί γρήγορα τους φυσικούς πόρους του πλανήτη καθώς και το ότι η ποιότητα ζωής μας, η ευημερία και η οικονομική ανάπτυξη εξαρτώνται από το κατά πόσον ζούμε εντός των οικολογικών ορίων και δυνατοτήτων του πλανήτη μας, προσπαθεί να προωθήσει την εφαρμογή πολιτικών που:
- μεριμνούν για τις επιπτώσεις του τρόπου ζωής μας στο περιβάλλον,
- ενισχύουν την εφαρμογή πιο αποτελεσματικών μεθόδων παραγωγής,
- βελτιώνουν τις καταναλωτικές μας συνήθειες και
- ενεργοποιούν τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους μεμονωμένους πολίτες να αναλάβουν δράση για τη δημιουργία πιο αειφόρων κοινωνιών.
Η ΕΕ είναι προσηλωμένη στους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης, της μεγέθυνσης και της απασχόλησης και η τρέχουσα Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφορική Παραγωγή και Κατανάλωση ορίζει πέντε βασικές προτεραιότητες. Αυτές είναι οι εξής:
- Περισσότερα αποτελέσματα με λιγότερα μέσα.
- Καλύτερα προϊόντα.
- Υπεύθυνοι και ισχυροί καταναλωτές.
- Λιτότερη παραγωγή.
- Η παγκόσμια διάσταση.
Πιο αναλυτικά, η πρώτη προτεραιότητα συνδέεται με το δεδομένο ότι αν οι άνθρωποι στον υπόλοιπο κόσμο ζούσαν με τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, θα χρειάζονταν οι πόροι δυόμισι πλανητών για να τους συντηρήσουν. Η συνεχιζόμενη οικονομική μεγέθυνση, οι αλλαγές του τρόπου ζωής και η αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας οδηγούν συνεχώς σε μεγαλύτερη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών. Όμως, βασική προϋπόθεση για μια ισχυρή και ανταγωνιστική οικονομία είναι το υγιές περιβάλλον. Το βέβαιο είναι ότι με τη μη αποδοτική χρήση των φυσικών και ενεργειακών πόρων παράγουμε περισσότερα απόβλητα από όσα μπορούμε να ανακυκλώσουμε ως χρήσιμους πόρους και συμβάλλουμε στην κλιματική αλλαγή.
Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να επέλθουν ριζικές αλλαγές στον τρόπο εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και στον τρόπο παραγωγής, διανομής, χρήσης και τελικής διάθεσης των προϊόντων. Απαιτείται δράση σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα – από τα άτομα και τις βιομηχανίες μέχρι τις κυβερνήσεις και την τοπική αυτοδιοίκηση – για να αντιστραφούν οι σημερινές τάσεις και να μπορούμε να ζήσουμε εντός των οικολογικών ορίων του πλανήτη μας. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕ προτείνει ένα δυναμικό πλαίσιο για τη βελτίωση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών επιδόσεων των προϊόντων, την τόνωση της ζήτησης για καλύτερα προϊόντα και τη στήριξη των καταναλωτών, ώστε να κάνουν καλύτερες επιλογές. Μεταξύ των μέτρων περιλαμβάνονται φιλόδοξα πρότυπα για τον οικολογικό σχεδιασμό των προϊόντων, οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις, ο οικολογικός σχεδιασμός και η οικολογική καινοτομία. Ο στόχος των δράσεων είναι καλύτερα προϊόντα και εξυπνότερη κατανάλωση, λιτότερη παραγωγή και παγκόσμιες αγορές για αειφόρα προϊόντα.
Ο δεύτερος τομέας παρέμβασης αναφέρεται στο δεδομένο ότι η κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ είναι πιθανό να αυξηθεί κατά 9% από το 2005 μέχρι το 2020. Για να είναι αειφόρος μια κοινωνία μακροπρόθεσμα, τα προϊόντα που προκαλούν τις λιγότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις πρέπει να αποτελέσουν τον αποδεκτό κανόνα σε όλους τους τομείς. Σημαντικό πρώτο βήμα αποτελεί η σταδιακή κατάργηση των προϊόντων που χρησιμοποιούν υπερβολικούς ενεργειακούς ή υδάτινους πόρους ή περιέχουν επικίνδυνες ουσίες.
Η τρίτη θεματική ενότητα δράσης καλύπτει το δεδομένο ότι τα νοικοκυριά στην Ευρώπη συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό σε περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ρύπανση των υδάτων, η χρήση της γης και τα απόβλητα. Παρόλο που η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση αυξάνεται, οι περισσότεροι άνθρωποι δύσκολα συσχετίζουν τις προσωπικές τους συνήθειες με προβλήματα μεγάλης κλίμακας όπως η κλιματική αλλαγή. Για να αντιστραφούν οι σημερινές μη αειφόρες τάσεις, οι καταναλωτές πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι, να διαθέτουν ισχύ και να αισθάνονται ότι οι πράξεις τους έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Οι άνθρωποι χρειάζονται σαφείς και καλύτερες πληροφορίες σχετικά με τις αλλαγές των καταναλωτικών τους συνηθειών με τον μέγιστο αντίκτυπο. Πρέπει να γνωρίζουν ποια είναι τα προϊόντα με τις καλύτερες επιδόσεις, πώς να τα χρησιμοποιούν κατά τον αποδοτικότερο τρόπο και ποιος είναι ο καθαρότερος τρόπος τελικής τους διάθεσης. Για την ενημέρωση των καταναλωτών έχουν καθιερωθεί διάφορα συστήματα επισήμανσης, όπως το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα που απονέμεται σε προϊόντα διαφόρων κατηγοριών που έχουν τις καλύτερες περιβαλλοντικές επιδόσεις καθώς και η ενεργειακή επισήμανση της ΕΕ, η οποία βοηθά τους καταναλωτές να αναγνωρίζουν τις οικιακές συσκευές και τους λαμπτήρες με την υψηλότερη ενεργειακή απόδοση. Επιπλέον, αρκετές μεγάλες αλυσίδες λιανικού εμπορίου ήδη μειώνουν τα απόβλητα, παρέχοντας περιβαλλοντικές πληροφορίες για τα προϊόντα και πουλώντας πιο αειφόρα προϊόντα.
Η τέταρτη βασική προτεραιότητα αναγνωρίζει ότι ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε προϊόντα και η αποδοτικότητα των προϊόντων που χρησιμοποιούμε έχει άμεση σχέση με τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και τη χρήση των φυσικών πόρων. Σε ολόκληρη την ΕΕ έχουν εφαρμοστεί με σχετική επιτυχία πολιτικές για μια καθαρότερη βιομηχανική παραγωγή και για την προώθηση πιο αποτελεσματικών διεργασιών, με αποτέλεσμα να επιτευχθούν μειώσεις της ρύπανσης και των αποβλήτων και υψηλότερα επίπεδα ανακύκλωσης. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για να προωθηθεί η έννοια της αποδοτικότητας των υλικών και να διαδοθούν ευρέως οι πιο καινοτόμες οικολογικές τεχνολογίες.
Επιπλέον, λόγω του ότι απαιτείται πολύς χρόνος για την απόσβεση των επενδύσεων μεγάλης κλίμακας στη βιομηχανική παραγωγή, οι επιχειρήσεις χρειάζονται οικονομική στήριξη και ένα σταθερό κανονιστικό πλαίσιο για να επενδύσουν σε πιο αποδοτικές διεργασίες. Στόχος της ΕΕ είναι να προωθήσει την ανάπτυξη των οικολογικών βιομηχανιών με τη δημιουργία ενός φιλικότερου κανονιστικού πλαισίου και τη διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης της τεχνολογίας της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) για την αύξηση της αειφορίας.
Η τελευταία βασική προτεραιότητα αναφέρεται στο ότι αν συνεχιστούν τα σημερινά πρότυπα κατανάλωσης, εκτιμάται ότι η παγκόσμια χρήση των πόρων θα τετραπλασιαστεί σε 20 χρόνια. Τα τελευταία χρόνια οι εισαγωγές καταναλωτικών αγαθών και βιομηχανικών υλικών στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί σημαντικά και επιπλέον η εξόρυξη και η επεξεργασία των πρώτων υλών λαμβάνει χώρα σε άλλα μέρη του κόσμου και στη συνέχεια μεταφέρονται σε ευρωπαϊκές χώρες, διαδικασία η οποία έχει αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον.
Επιπροσθέτως, πολλές από τις χώρες παραγωγής, όπως η Κίνα, γνωρίζουν γρήγορους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και πληθυσμιακής αύξησης. Όσο αυξάνεται η ευημερία στις χώρες αυτές, τόσο αυξάνεται και η ζήτηση πόρων και ενέργειας. Αν οι χώρες αυτές εξακολουθήσουν να υιοθετούν τα καθιερωμένα δυτικά πρότυπα κατανάλωσης, οι πιέσεις στο περιβάλλον θα αυξηθούν σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕ προσπαθεί να προωθήσει τις καλές πρακτικές διεθνώς, ευνοώντας πιο αειφόρες πολιτικές κατανάλωσης και παραγωγής.
Τέλος στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αειφορική Παραγωγή και Κατανάλωση και των βασικών προτεραιοτήτων που αυτή θέτει, ας σκεφτούμε το μερίδιο ευθύνης που αναλογεί και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης σχετικά με την υλοποίηση και την επίτευξη αυτών. Η αειφορική ανάπτυξη προωθεί τα στοιχεία εκείνα που ενισχύουν τις τοπικές αρχές, την οικονομία, τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τις αρμοδιότητες που τους έχουν μεταφερθεί, μπορούν να υποστηρίξουν τοπικές δράσεις με περιβαλλοντικό όφελος, συμμετέχοντας και συμβάλλοντας έτσι ενεργά στην περιβαλλοντική προστασία και βιώσιμη διαχείριση του τοπικού, εθνικού αλλά και ευρωπαϊκού περιβάλλοντος.