Ανάπτυξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας
Τα τελευταία χρόνια η επιχειρηματικότητα αναγνωρίζεται διεθνώς ως παράγοντας-κλειδί για την οικονομική ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή ΄Ενωση θεωρεί τις μικρές επιχειρήσεις βασική πηγή επιχειρηματικού δυναμισμού και καινοτομίας και προσβλέπει ειδικότερα σ’αυτές να διαδραματίσουν το δικό τους ρόλο για να αποκτήσει η Ευρώπη, και το κάθε κράτος-μέλος, ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία.
Σε όλο τον κόσμο η γυναικεία επιχειρηματικότητα είναι τα τελευταία χρόνια ένα ανερχόμενο φαινόμενο. Η μεγάλη ποικιλία επιχειρήσεων που αναπτύσσουν συμβάλλει στη σταθερότητα και την ανθεκτικότητα των τοπικών οικονομιών και αναδεικνύει ένα νέο ρόλο για τις γυναίκες στο μεταβαλλόμενο, με ταχείς ρυθμούς σήμερα, οικονομικό περιβάλλον. Σε τοπικό επίπεδο, και ιδιαίτερα για τον αγροτικό χώρο, η επιχειρηματικότητα εκτιμάται ως μέσο για την πρόσβαση των γυναικών στην αγορά εργασίας αλλά και ενσωμάτωσής τους στη διαδικασία της ολοκληρωμένης ανάπτυξης του χώρου αυτού.
Γυναικεία επιχειρηματικότητα και τοπική ανάπτυξη του αγροτικού χώρου
Ο αγροτικός χώρος είναι χώρος με περιορισμένες ευκαιρίες ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και για τα δύο φύλα. Τα τελευταία χρόνια όμως νέες τάσεις ως προς τη συμβολική αξία του αγροτικού χώρου και τις χρήσεις των φυσικών και ανθρώπινων πόρων μετασχηματίζουν τις λειτουργίες του προς πεδία ευρύτερα εκείνου της παραγωγής τροφίμων.
Η πολυλειτουργικότητα του αγροτικού χώρου, η δυνατότητα διαφοροποίησης της τοπικής οικονομίας, η ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού σε διατροφικά ζητήματα και η αναζήτηση του ποιοτικού και ασφαλούς τροφίμου, αποτελούν τάσεις και πραγματικότητες στα πλαίσια των οποίων ανοίγονται επιχειρηματικές ευκαιρίες για τη γυναίκα της υπαίθρου, καθώς διαθέτει δεξιότητες και γνώση ώστε να μετατρέπει δραστηριότητες της οικιακής οικονομίας σε εμπορευματικά αγαθά και υπηρεσίες με ποιότητα και τοπικό χρώμα. Πηγές τέτοιων δραστηριοτήτων αποτελούν η παροχή καταλύματος για τουρίστες-επισκέπτες, η μεταποίηση προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής, η τοπική γαστρονομία, τα προϊόντα οικοτεχνίας που ενσωματώνουν την τοπική ταυτότητα και στοιχεία του τοπικού πολιτισμού.
Γυναικείοι αγροτικοί συνεταιρισμοί
Οι γυναικείοι αγροτικοί συνεταιρισμοί (αγροτουριστικοί, αγροβιοτεχνικοί και αγροοικοτεχνικοί) αποτελούν μορφές συλλογικής δράσης με σκοπό την προάσπιση των συμφερόντων των ιδίων των γυναικών μελών τους ως επιχειρηματιών, αλλά και της τοπικής κοινωνίας στην οποία δραστηριοποιούνται.
Οι γυναικείοι αυτοί συνεταιρισμοί έχουν παίξει στην Ελλάδα τα τελευταία 25 χρόνια ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της υπαίθρου και στην τοπική ανάπτυξη, εξασφαλίζοντας και απασχόληση στα μέλη τους και τοπικά προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας (αγροτικά, τοπικά, τουριστικά, πολιτιστικά κ.τλ.), ενώ συμβάλλουν αποφασιστικά και στην κατάρριψη των αναχρονιστικών αντιλήψεων περί «ανικανότητας» των γυναικών.
Επιπλέον, αποτελούν ένα σημαντικό οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό θεσμό, διότι προάγουν την ανάπτυξη της συλλογικής δράσης των γυναικών, συμβάλλουν ουσιαστικά στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων, προσφέρουν συμπληρωματικό εισόδημα στην αγροτική οικογένεια, μεταλαμπαδεύουν τις διαχρονικές ποιοτικές ελληνικές διατροφικές συνήθειες, διατηρούν και προβάλλουν την πολιτιστική κληρονομιά και δημιουργούν συνθήκες συγκράτησης του πληθυσμού στις εστίες του.
Ωστόσο, και ιδιαίτερα στη σημερινή οικονομική συγκυρία που βιώνουμε ως χώρα, είναι αναγκαίο οι συνεταιρισμοί γυναικών και γενικότερα, οι γυναικείες επιχειρήσεις να γίνουν δέκτες διαφόρων μορφών ενίσχυσης και βοήθειας καθώς αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα όπως τα παρακάτω:
- Την έλλειψη ταμειακής ρευστότητας.
- Την αναποτελεσματική προώθηση των προϊόντων.
- Την έλλειψη κατάλληλου δικτύου διανομής.
- Την ανεπαρκή διαφήμιση (τόσο λόγω του υψηλού κόστους όσο και της μη στελέχωσης με εξειδικευμένο προσωπικό).
- Τα ζητήματα συσκευασίας, πιστοποίησης και τυποποίησης των προϊόντων.
- Της μικρής υποστήριξης (για συμβουλευτικές, φοροτεχνικές και πιστωτικές υπηρεσίες).
- Της ελλιπούς εκπαίδευσης των επιχειρηματιών.
- Της αδυναμίας πρόσβασης σε φιλικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για λήψη δανείων.
- Της ανεπαρκούς χρήσης των νέων τεχνολογιών.
- Των προβλημάτων στην οργάνωση, διοίκηση και marketing.
Γίνεται κατανοητό ότι για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων απαιτούνται μέτρα και προσπάθειες τόσο από τις ίδιες τις συνεταιριζόμενες γυναίκες, όσο και από το κράτος (όπως π.χ. εκπαίδευση, χρηματοδότηση, συμβουλευτική επιχειρηματική υποστήριξη από εξειδικευμένα στελέχη κ.τλ.).
Προτάσεις στήριξης της γυναικείας αγροτικής συνεταιριστικής επιχειρηματικότητας
Σε συνέχεια των παραπάνω κάποιες προτάσεις που θα μπορούσαν να υποβοηθήσουν το έργο τους και την δραστηριοποίηση των υφισταμένων αλλά την σύσταση και λειτουργία νέων Γυναικείων Αγροτικών Συνεταιρισμών είναι τα παρακάτω:
- Σε συνέχεια της ψήφισης του Νομοσχεδίου που κατατέθηκε προς ψήφιση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο «Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, Μορφές Συλλογικής Οργάνωσης του Αγροτικού Χώρου και Άλλες Διατάξεις» και συγκεκριμένα του άρθρου 2 «Γυναικείοι Συνεταιρισμοί», του άρθρου 39 «Ταμείο Αγροτικής Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης» και του άρθρου 47 «Τροποποίηση Διατάξεων του Ν. 4235/2014 (Α’32) που αναφέρεται στις Αγορές Παραγωγών-Οικοτεχνία, το Υπουργείο να προβεί σε σύντομο χρονικό διάστημα στις απαραίτητες εκείνες νομοθετικές πράξεις μέσω των οποίων θα δοθεί έμφαση και θα παρασχεθεί στήριξη στην λειτουργία των Γυναικείων Συνεταιρισμών.
- Επιπλέον, σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία (Οικονομικών, Εργασίας κλπ) να ρυθμιστούν αποτελεσματικά θέματα που άπτονται της καθημερινής λειτουργίας της γυναικείας αγροτικής επιχειρηματικότητας γενικότερα, όπως ασφαλιστικό ταμείο, φορολογική νομοθεσία, οικονομικά και άλλα κίνητρα.
- Τα συναρμόδια Υπουργεία στα πλαίσια των Υπομέτρων και Δράσεων του ΠΑΑ 2014-2020 αλλά και του ΕΣΠΑ 2014-2020 να θεσπίσουν ειδικά κίνητρα και ειδική μοριοδότηση για ενίσχυση επιχειρηματικών σχεδίων γυναικείας επιχειρηματικότητας στις αγροτικές περιοχές.
Πιο αναλυτικά, το «Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020» του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων μπορεί να αποτελέσει ένα κύριο υποστηρικτικό εργαλείο για την οικονομική ενίσχυση της γυναικείας επιχειρηματικότητας στον αγροτικό χώρο σήμερα. Επιπλέον, το Μέτρο 19 «Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων (LEADER/CLLD) και πιο συγκεκριμένα το Υπομέτρο 19.2 «Στήριξη Υλοποίησης Δράσεων των Στρατηγικών Τοπικής Ανάπτυξης με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων» (μέσω των παρεμβάσεων δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα) μπορεί να δοθεί έμφαση σε έργα που συμβάλουν στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, στην ανάδειξη της προστιθέμενης αξίας των τοπικών προϊόντων καιστη δημιουργία θέσεων απασχόλησης για τη μείωση της ανεργίας.
Επίσης σημαντικό ρόλο στην ενθάρρυνση της ανάληψης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών από γυναίκες, ως μιας από τις ομάδες πληθυσμού με δυσανάλογα περιορισμένη συμμετοχή στην επιχειρηματικότητα, μπορεί να παίξει το «ΕΣΠΑ 2014-2020» του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και συγκεκριμένα το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ)» και οι διάφορες Δράσεις του όπως η «Νεοφυής Επιχειρηματικότητα». Καθώς επίσης και τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Π.Ε.Π.) των 13 Περιφερειών της χώρας.
Ανάλογα νομοθετική πρωτοβουλία που μπορεί να δράσει καταλυτικά στην ενίσχυση της γυναικείας αγροτικής επιχειρηματικότητας αποτελεί ο θεσμός της οικοτεχνίας. Η οικοτεχνία για πρώτη φορά στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκε με τον Νόμο 4235/2014 «Διοικητικά μέτρα, διαδικασίες και κυρώσεις στην εφαρμογή της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας στους τομείς των τροφίμων, των ζωοτροφών και της υγείας και προστασίας των ζώων και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων», στο άρθρο 56 και την παρ. 2 (ΦΕΚ 32/Α΄/11-02-2014).
Η οικοτεχνία αφορά άμεσα τον παραγωγό και την οικογένειά του, οι οποίοι θα μπορούν να μεταποιούν μικρής κλίμακας γεωργοκτηνοτροφικά προϊόντα, αποκλειστικά ιδίας παραγωγής, στον χώρο της αγροτικής τους κατοικίας ή της αγροτικής τους εκμετάλλευσης. Τα μεταποιημένα προϊόντα που θα παράγονται θα προορίζονται για άμεση διάθεση από τον οικοτέχνη μέσα στο αγρόκτημα ή σε διάφορες εκδηλώσεις, τοπικές λαϊκές αγορές, αγορές παραγωγών, σε επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου ή εστιατόρια της τοπικής αγοράς.
Επιπλέον, οι οικοτεχνία αναφέρεται σε προϊόντα χαμηλής επικινδυνότητας, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις συντήρησης ή διατήρησης, όπως για παράδειγμα γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, κομπόστες, σάλτσες, τουρσιά, ζυμαρικά, παστέλια, ξηροί καρποί, παξιμάδια, τραχανάδες κλπ.
Η ύπαρξη, πλέον, του νομικού πλαισίου για την οικοτεχνία, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στα χέρια των γυναικών επιχειρηματιών. Αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία να ενισχυθεί το εισόδημά τους αλλά και για να στηριχθούν και να διαδοθούν οι παραδοσιακές συνταγές, τα προϊόντα και οι ιδιαιτερότητες των περιοχών προέλευσης. Σε ευρύτερο πλαίσιο μπορεί να αποτελέσει «εργαλείο» για μια βιώσιμη και αειφόρο γεωργία, που βασίζεται στην ποιότητα και στα συγκριτικά πλεονεκτήματα των εδαφοκλιματικών συνθηκών της κάθε περιοχής.
Συμπέρασμα
Όλα τα παραπάνω, εντασσόμενα, σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάδειξης της τοπικής ταυτότητας των αγροτικών περιοχών μπορεί να στηρίξουν την επιχειρηματικότητα, να αυξήσουν την επισκεψιμότητα, να ενισχύσουν την διαφοροποίηση και τις ενέργειες συνεργασίας, να μειώσουν την κάθε μορφής μετανάστευσης, να αντιμετωπίσουν την φτώχια, τις κοινωνικές ανισότητες και την κοινωνική απομόνωση και εν τέλει να βελτιώσουν τη διαβίωση του τοπικού αγροτικού πληθυσμού.
Βιβλιογραφία
Κώστα Ι. (2015). Νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα για τη στήριξη της γυναικείας απασχόλησης στον αγροτικό τομέα και ενίσχυση αυτής μέσω προγραμμάτων χρηματοδότησης. ΑΤΕΙ Πειραιώς. Τμήμα Λογιστικής. Πτυχιακή Διατριβή.
Λουβερδή Α. (2006). Αγροτουρισμός και γυναικείοι αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί στην Ελλάδα. Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων. Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και – Μάνατζμεντ Τουρισμού. Μεταπτυχιακή Διατριβή.
Χατζηκώστα Α. (2011). Ο κοινωνικο-οικονομικός ρόλος της γυναίκας στον εργασιακό χώρο και η συμβολή της στην εθνική οικονομία. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών. ΠΜΣ Εφαρμοσμένης Πληροφορικής, Ειδίκευση Επιχειρηματικής Πληροφορικής. Πτυχιακή Διατριβή.